حماسه جاوید غدیر
پس از اتمام اعمال مناسک حج فرمان الهى برای نصب جانشین بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل مى‏شود. جبرئیل پى در پى فرود مى‏آید و رسول خدا صلی الله علیه و آله مأمور معرفى حضرت على علیه السلام به عنوان خلیفه بلا فصل و جانشین خود مى‏شود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مردم را در کنار برکۀ غدیر فرا مى‏خوانند. سلمان و مقداد و ابوذر و عمّار محیط را آماده مى‏کنند. منبرى آماده شده و پیامبر صلی الله علیه و آله پس از اقامۀ نماز خطبه مفصّل غدیر را ایراد مى‏فرمایند؛ که همۀ آن را علماءِ شیعه و بخش های مهمی از آن را کتاب های معتبر اهل سنّت آورده اند؛ در این خطبه پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به آیات زیادی از قرآن که در شأن حضرت علی علیه السلام و امامان بعد از او نازل شده تصریح فرمودند، مطالب این خطبه مجموعه ای از امتیازات و ویژگی ها و شایستگی های اهل بیت علیهم السلام است که آن حضرت طی بیست و سه سال در فرصت های مختلف آن ها را بیان فرموده بودند و همۀ فراز های این خطبه ده ها سند در کتاب های شیعه و سنّی دارند هرچند همۀ خطبه را یکجا نقل نکرده باشند . این خطبه و ماجرا های قبل و بعد از آن را علّامه امینی جزء خبر هایی میداند که اسناد و راویان و مدارکش قابل شمارش نیست! و صد ها شاعر را نام می برد و سروده های آنان را عنوان می کند که کل این ماجرا را به صورت شعر و متون ادبیِ زیبا در آورده اند!
آنگاه پیامبراکرم صلی الله علیه و آله در بین خطبه از مردم بر ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام اقرار مى‏گیرند و سپس یک به یک اهل‏بیت تا امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشّریف را معرفى مى‏کنند و در مدت سه روز مردم را وادار می کند تا با حضرت على علیه السلام به عنوان امیرالمؤمنین بیعت ‏کنند. حتى زنان، با گذاشتن دست خود در داخل طشتِ آبى که دست مبارک حضرت على علیه السلام هم در سوى دیگر آن قرار دارد بیعت مى‏کنند. و به آن حضرت به عنوان امیرالمؤمنین سلام داده تبریک می گویند!

نکات روایت غدیر
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر چهار مرتبه به چهار سمت با صدای بلند فرمودند: آیا من بر شما ولایت ندارم؟ آیا من صاحب اختیار شما نیستم؟ (اشاره به آیۀ شریفه «اَلنَّبیُ اَولی بِالمُؤمِنینَ مِن أنفُسِهِم ») همگان گفتند: آری تو بر ما ولایت داری. آن گاه فرمودند:
مَن‏ کُنتُ‏ مَولاهُ‏ فَهذا عَلِیٌّ مَولاه‏؛ هرکس من از طرف خدا مولاى او هستم، این على مولاى اوست.
و چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مولاى جن و انس و ملائکه هستند، امیرالمؤمنین علیه السلام هم مولاى همه هستند. در نتیجه پذیرش ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام پذیرش ولایت خداست. و خداوند در قرآن فرموده است:
وَ ما کانَ لِمُؤمِنٍ وَ لا مُؤمِنَةٍ إِذا قَضَى اللّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أن یکونَ لهم الخیرةُ مِن أمرِهم؛ وقتی خدا و رسولش حکمی صادر کردند، دیگر هیچ مرد و زن با ایمانی اختیار ندارند که در آن مورد حکم دیگری انتخاب نمایند.
 بنابراین، وقتى خدا و رسولش، حضرت على علیه السلام را به عنوان ولى و خلیفه معین کرده‏اند، دیگر مردم در این زمینه اختیارى ندارند و اگر نپذیرند در گمراهى آشکار قرار گرفته‏اند.
در سورۀ مائده در پایان آیات 44 و 45 و 47 می فرماید : «وَ مَن لَم یَحکُم بِما اَنزَلَ اللهُ فَاُولئِکَ هُمُ الکافِرونَ"44" وَ مَن لَم یَحکُم بِما اَنزَلَ الله فَاُولئِکَ هُمُ الظَّالِمونَ"45" وَ مَن لَم یَحکُم بِما اَنزَلَ الله فَاُولئِکَ هُمُ الفاسِقونَ "47" یعنی هر کس حکم نکند به آنچه خدا نازل فرموده،کافر است ظالم است و فاسق!!
پیوسته در طول تاریخ امیرالمؤمنین وأئمه طاهرین علیهم السلام به حدیث و واقعۀ غدیر استناد می کردند و آن را شاهد بر حقانیّت خود می آوردند و حضرت زهرا سلام الله علیها وقتی از او در مورد ولایت علی علیه السلام پرسیدند با تعجّب فرمود : آیا غدیر خم را فراموش کرده اید؟ «وا عَجَبا أنَسیتُم یَومَ غدیرِ خُمٍّ»
و این  که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز غدیر به همه امر فرمودند با امیرالمؤمنین علی علیه السلام بیعت کنند و او را با لفظ امیرالمؤمنین خطاب کنند، دلیل آن است که کلمۀ مولا در این حدیث به معناى امیر و سرپرست است . در الغدیر نشانه های زیادی از مجموعۀ این واقعه و سخنان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله نقل فرموده که همگی دلالت این حدیث و واقعه را بر ولایت علی علیه السلام و امامان بعد از او را میرسانند. علّامه امینی رحمة الله علیه با مطالعۀ ده هزار جلد کتاب از کتاب های شیعه و سنّی ، و نوشتن 20 جلد الغدیر که 9 جلد آن هنوز چاپ نشده است ، با استناد به آیات قرآن و روایات فراوان و شواهد تاریخی موردِ اعتماد و صد ها شاهد دیگر ثابت کرده اند که واقعه و حدیث غدیر به طور قطع و روشن بر امامت ، وصایت ، ولایت و خلافت بلافصل علی علیه السلام  و امامتِ امامان پس از او دلالت کامل دارد و جای هیچ عذر و بهانه ای برای احدی نیست ! امیرالمؤمنین می فرماید: وَ لا عَلِمتُ أنَّ رَسولَ اللهِ صلی الله علیه و آله تَرَکَ یَومَ غَدیرِ خُمٍ لِأحَدٍ حُجَّةً وَ لا لِقائِلٍ مَقالاً...یعنی گمان ندارم  که رسول خدا صلی الله علیه و آله روز غدیر خم برای کسی حجّتی باقی گذاشته باشد و یا برای گوینده ای جای سخنی ...!

       غدیر و اکمال دین
 یکى دیگر از آیاتی که در جریان نصب امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان خلیفه بلا فصل رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد، «آیه اکمال» است. در سوره مبارکه مائده آیه 3 می فرماید:
«الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ‏الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْاِسْلامَ دِینا؛ امروز کافران از (شکستن) دین شما نا امید شده‏اند بنابراین، از آنان مترسید و از من بترسید. امروز دینتان را براى شما کامل، و نعمتم را برای شما تمام کردم، و اسلام را برایتان دین پسندیده قرار دادم.
پس از موفقیت رسول خدا صلی الله علیه و آله در اعلان و نصب رسمى ولایت و جانشینى امیرالمؤمنین علیه السلام و بیعت عمومى با ایشان، آیه اکمال توسط جبرئیل نازل شد. دراین هنگام بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:
 اللّه‏ اکبر! اللّهُ أَکْبَرُ ! عَلَى اِکْمَالِ الدِّینِ وَ اِتْمَامِ النِّعْمَةِ وَ رِضَى الرَّبِّ بِرِسَالَتِى وَ وَلَایَةِ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ بَعْدِى؛ خدا بزرگ تر از آن است که وصف شود.(همان خدای بزرگی)که دین خود را کامل ساخت و نعمت خویش را بر ما تمام کرد و به رسالت من و ولایت علی بن ابی طالب پس از من راضی و خشنود گردید.
این آیه شریفه به اعتراف همه مفَسّرین شیعه و جمع قابل توجّهی از مفسّرین اهل سنّت در واقعه غدیر خم نازل شده و پس از ابلاغ ولایت حضرت علی علیه السلام و یازده فرزندش توسط پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ابلاغ گردید؛ طبیعی است که تنها با روشن شدن امر ولایت و امامت برای همیشه دشمنان از این که بتوانند دین اسلام را از بین ببرند نا امید شوند و دین کامل گردد، و نعمت بر امّت تمام شود.
یعنی بزرگ ترین نعمت به شما داده شد و اینک آن دین پسندیده خدا به نقطه اوج خود رسیده و از خطر تحریف برای همیشه بیمه شده است.
مفهوم و معنای این آیه با هیچ روز دیگری از روزهای رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مطابقت ندارد، مگر با روز غدیر. علّامه امینی در کتاب شریف «الغدیر»،جلد 1، صفحه 214، بیش از سی سند از کتاب های تفسیر و حدیث اهل سنت برای این مطلب ذکر کرده است که آنان نیز نقل کرده و پذیرفته اند؛ این آیه شریفه در واقعه غدیر خم و پس از خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شده است.
لازم  به ذکر است که تعداد زیادی از آیات مهمّ قرآن در مورد ولایت امیرالمومنین علیه السلام و فرزندان ایشان نازل و تفسیر شده و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در ضمن خطبه ی غدیرش به مقداری از آنها استناد فرموده اند .  

       بیعت گرفتن از مردم برای استمرار امامت از غدیر تا ظهور
با انتصاب الهى امیرالمؤمنین على علیه السلام در روز 18 ذى الحجه به امامت، رسول خدا صلی الله علیه و آله خطبه اى مفصل ایراد نموده و استمرار خط امامت از غدیر تا ظهور را ترسیم نموده و خواستار بیعت، تبعیت و پیروى عموم مسلمین از این صراط مستقیم شدند و ضمن ایراد خطبه فرمودند:
مَعَاشِرَ النَّاسِ فَاتَّقُوا اللّهَ وَ بَایِعُواعَلِیّاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ الْأَئِمَّةَ علیهم‏السلام کَلِمَةً طَیِّبَةً بَاقِیَةً...؛ اى مردم! از خدا بترسید و با تقوا باشید و با على علیه السلام به عنوان امیرالمؤمنین و امام حسن و حسین و دیگر ائمه اطهار علیهم السلام که کلام پاک و پایدار خدایند بیعت کنید.
رسول خدا صلی الله علیه و آله با معرفى شخصیت بى نظیر على بن ابی طالب علیه السلام به عنوان خلیفه بلا فصل و جانشین حقیقى خاتم الانبیاء از یک سو و نشان دادن خط سیر امامت تا افق مهدویت با معرفى خاتم الاوصیاء - عجل اللّه‏ تعالى فرجه الشریف - از دیگر سو خط امامت را از ابتدا تا انتها ترسیم نمودند.
فرمود: اى مردم! من پیامبر خدا و على وصى من است. بدانید و آگاه باشید! آخرین امام از خاندان ما همان «قائم مهدى» است. او یاور دین خداست. او انتقام گیرنده از ستمکاران است. او گشاینده دژهاى استوار و ویرانگر قلعه‏هاى مستحکم است. او نابودگر تمام مشرکین است. او منتقم خون‏هاى به ناحق ریخته شده اولیای خداست. او پشتیبان دین خداست. او کشتیبان اقیانوس بى پایان علوم و معارف است. او نمایانگر هر شخصیت ارجمند است. او برگزیده خداست. او وارث همه دانش‏هاست و احاطه به همه آن ها دارد. او خبر دهنده از خداى عزوجل و مراتب ایمان به اوست.
اى مردم! جمعیت شما بیش از آن است که بتوانید به یکباره و با یک دست با من بیعت کنید و پیمان ببندید. اما خداى عزّوجلّ به من فرمان داده تا از زبان شما اقرار بگیرم و با زبان خود بیعت کنید به آنچه که در مورد على علیه السلام و کسانى که بعد از او خواهند آمد، آن امامانى که از نسل من و او هستند و من شما را آگاه ساخته بودم که فرزندان من از نسل او هستند و از شما در مورد آنان پیمان گرفتم.
پس همگى به یک صدا بگویید: شنیدیم آنچه را که از جانب خداى خود و پروردگار ما در باره ولایت و امامت على علیه السلام و امامانى که از نسل او هستند ابلاغ نمودى و به آن راضى و خشنود هستیم و در برابر آن فرمانبرداریم.
 اکنون با دل و جان و زبان و دستمان با تو بر قبولى ولایت بیعت مى کنیم و با تو پیمان مى بندیم که با این اعتقاد زندگى کنیم و با آن بمیریم . پس از خطبه ، سه روز مردم به تدریج آمدند و با پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام بیعت نمودند.

      حدیث منزلت
داستان حضرت موسى و هارون علیهما السلام در قرآن کریم مکرّر به صورت گسترده بیان شده است و زوایاى مختلف این داستان را خداوند متعال بیان کرده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خود و حضرت على علیه السلام را تشبیه کرده به حضرت هارون و موسی علیهماالسلام که به حدیث منزلت معروف است.
از جمله این شباهت ها جایگاه حضرت هارون علیه السلام نسبت به حضرت موسى علیه السلام است.
یکى از مناسبت‏هایى که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آن حدیث منزلت را بیان فرمودند، هنگامى بود که لشکر اسلام از مدینه به سمت تبوک حرکت مى‏کرد و پیامبر صلی الله علیه و آله حضرت على علیه السلام را به عنوان جانشین خود ، در مدینه قرار داد.
در این هنگام منافقین شروع به شایعه پراکنى کردند که پیامبر صلی الله علیه و آله چون على علیه السلام را دوست نداشته و با خود به تبوک نبرده است!
حضرت على علیه السلام خود را به پیامبراکرم صلی الله علیه و آله رساند و عرضه داشت منافقان این گونه شایعه کرده اند !؟ پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:«ألاتَرضی أن تَکونَ مِنّی بِمَنزِلَةِ هارُونَ مِن موسی إلّاأنَّهُ لَیسَ بَعدی نَبیّ :اى على، تو براى من مانند هارون براى موسى هستى. یعنی تو برادر و وزیر و شریک من هستی و در مدینه به جای من باید کار مرا انجام دهی تا از این سفر برگردم!»
همچنین پیامبر صلی الله علیه و آله درروز غدیر خم، در خطبه غدیر، این حدیث را تکرار نموده و این گونه فرمودند:
إنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ علیه السلام أخی، ووَصِیّی، وخَلیفَتی، وَالإِمامُ مِن بَعدی، الَّذی مَحَلُّهُ‏ مِنّی‏ مَحَلُ‏ هارونَ‏ مِن‏ موسى‏، إلّا أنَّهُ لا نَبِیَّ بَعدی، وهُوَ وَلِیُّکُم بَعدَ اللّهِ ورَسولِه‏؛ على بن ابى طالب، برادر و وصى و جانشین من و [نیز] امام پس از من است؛ کسى است که جایگاهش نزد من، همچون جایگاه هارون براى موسى علیه السلام است، جز آن‏که پیامبرى پس از من نیست(یعنی او فقط سِمَت نبوّت ندارد). امّا او صاحب اختیار و سرپرست شما پس از خدا و پیامبر خدا خواهد بود.
نکات:
حضرت موسى علیه السلام هارون علیه السلام را به عنوان برادر و جانشین و وزیر خود در امر رسالت معرفی کرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز از روز اوّل ابلاغِ رسالت خود حضرت علی علیه السلام را به جانشینى و وزارت معرفی فرمودند که«یابَنی عَبدِالمُطَّلِب هذا أخی وَ وارِثِی وَ وَصیّی وَ وَزیری وَ خَلیفَتی فیکُم بَعدی...» یعنی ای فرزندان عبدالمطلّب همه بدانید این علی برادر و وارث و وصیّ و وزیر و خلیفه ی پس از من است در بین شما .
همانطور که برادری و وزارت حضرت هارون علیه السلام به درخواست و دعای حضرت موسی علیه السلام از طرف خدای متعال انجام گرفت در مورد علی علیه السلام هم مطلب از همین قرار است که به دعای پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و به امر خدا انجام گرفته است!  و در موارد زیادی او را برادر خویش در دنیا وآخرت خواندند و پیوسته می فرمودند : «یاعلی أنت أخی فِی الدُنیا وَ الآخِرَة» . علی جان تو در دنیا و آخرت برادر منی!

      آداب مهم روز عید غدیرخم
یکى ازسنت هایی که باید در عید غدیر احیا شود، نماز عید غدیر است. شایسته است همان گونه که مؤمنین نماز عید فطر و قربان را به جا مى‏آورند، نماز عید غدیر را اقامه کنند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در عید غدیرخم ابتدا نماز خواندند و سپس به پا خواسته خطبه ای ایراد فرمودند.
 علما و مراجع گذشته شیعه مانند: شیخ مفید، شیخ طوسی، علامه حلی، محقق کرکی، شهید ثانی، مقدس اردبیلی، حاج آقا رضا همدانی و... و عده ای از مراجع فعلی آن نماز را به عنوان یک سنت ارزشمند نبوی نام برده اند و عده زیادی حکم به استحباب آن به صورت جماعت (رجاء) داده اند.
نماز عید غدیر دورکعت است و پیش از ظهر اقامه می شود؛ به این صورت که در رکعت اول بعد از حمد سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد سوره توحید خوانده می شود و بعد از سلام نماز به سجده می رویم و صد مرتبه «شُکراً لله» می گوییم. بعد از آن سر از سجده برداشته می گوییم : «أللهُمّ اِنی اَسئلکَ بِأنَّ لَکَ الحَمدُ وَحدکَ لا شریکَ لَکَ وَ أنَکَ واحدٌ اَحدٌ صمدٌ لَم یَلد وَلم یولد وَلم یکن له کفواً احَد». و باز به سجده رفته و صد مرتبه «الحمدُ لِله» و صد مرتبه «شکراً لِله» می گوییم.
در ثواب این نماز آمده است: کسی که این نماز را بخواند، مانند کسی است که در غدیر خم با پیامبراکرم صلی الله علیه و آله بیعت کرده، و ولایت علی علیه السلام را پذیرفته باشد، و در درجه صادقین خواهد بود... .
بقیه آداب روز عید غدیر به طور خلاصه عبارت اند از: روزه گرفتن که برابر با صد حج و عمره است و امام صادق علیه السلام فرمود: روزۀ روز غدیر معادل شصت ماه روزه داری است . غسل کردن، عقد برادری خواندن با برادران دینی و رفتن به زیارت آن ها ، لباس نو پوشیدن، هدیه دادن، به چهره دیگران لبخند زدن، تبریک گفتن و بسیار صلوات فرستادن، و از همه مهم تر زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام از دور ونزدیک، و گفتن جمله «الحَمدُ للّهِ‏ الَّذی‏ جَعَلَنا مِنَ‏ المُتَمَسِّکینَ‏ بِوِلایَةِ أمیرِ المُؤمِنینَ وَالأَئِمَّةِ علیهم السلام»  در هنگام دید و بازدید دوستان اهل بیت با یکدیگر.
و یکى دیگر از مهم‏ترین سنت‏هایى که لازم است روز عید غدیر احیا شود، سنت اطعام و افطار روز غدیر است. در روایات آمده است: هرکس یک نفر را در این روز اطعام کند، مانند آن است که تمام انبیآء و اولیآء را اطعام نموده و صدها هزار نفر را پذیرایی کرده است. قطعا بر پایی مجالس غدیر و رعایت این آداب و دستورات مصداق کامل احیاء امر ولایت است. امام صادق علیه السلام در حق کسانی که این امور را توجّه دارند دست هایشان را بلند کرده و دعا نمودمد : «رَحِمَ الله مَن اَحیا اَمرَنا. یعنی خدا رحمت کند هرکه امر ما را زنده کند»
با چنین کارهایی که خود اهل بیت علیهم السلام دستور داده اند می توان بخشی از مظلومیت غدیر و صاحب غدیر را جبران کرد.